โควิดไม่ลงปอด แต่ทำไมหายแล้วยังรู้สึกเหนื่อย

Long COVID คืออะไร? สิ่งที่คุณควรรู้เกี่ยวกับภาวะโควิดระยะยาว

Long COVID คืออะไร?

คุณเคยรู้สึกแบบนี้มั้ย?

"หลังหายจากโควิด ฉันยังเหนื่อยง่ายเหมือนเดินไม่กี่ก้าวก็หอบ ต้องไปฟื้นฟูอยู่หลายเดือน"

"ช่วงนั้นสมองเบลอ จำอะไรไม่ได้เลย นึกว่าตัวเองจะเป็นอัลไซเมอร์"

Long COVID หรือ “ภาวะหลังโควิด” (Post-COVID-19 Condition) คือภาวะที่ผู้ติดเชื้อโควิด-19 มีอาการต่อเนื่องหลังหายป่วยแล้วอย่างน้อย 4 สัปดาห์ โดยอาการเหล่านี้ไม่สามารถอธิบายได้ด้วยการวินิจฉัยอื่น

องค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่า Long COVID ต้องดำเนินต่อไปอย่างน้อย 12 สัปดาห์และมีผลต่อชีวิตประจำวัน

สาเหตุของ Long COVID

1.ความเสียหายจากไวรัส

ไวรัสสามารถสร้างความเสียหายต่ออวัยวะและเซลล์โดยตรง เช่น ปอด หัวใจ และสมอง แม้หลังหายดีแล้ว ถุงลมในปอดอาจยังอักเสบหรือถูกทำลาย ส่งผลให้เหนื่อยง่ายและมีอาการไอเรื้อรัง

2.ปฏิกิริยาของระบบภูมิคุ้มกัน

บางรายระบบภูมิคุ้มกันยังคงตอบสนองผิดปกติแม้เชื้อหมดไปแล้ว อาจเกิดภาวะภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง (autoimmune)

3.การอักเสบระดับเซลล์

เซลล์บางชนิดยังหลั่งสารอักเสบ (cytokines) อย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้เกิดความผิดปกติในหลายระบบของร่างกาย

กลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเกิด Long COVID

ปัจจัยด้านอายุและเพศ

ผู้หญิงวัยกลางคนมีแนวโน้มเป็น Long COVID มากกว่าผู้ชาย เด็กและวัยรุ่นมักมีอาการน้อยกว่า

โรคประจำตัวร่วม

1. เบาหวาน
2. ความดันโลหิตสูง
3. โรคหัวใจ
4. โรคอ้วน

สถานะการฉีดวัคซีน

ผู้ที่ได้รับวัคซีนครบและมีเข็มกระตุ้น มีแนวโน้มเกิด Long COVID น้อยกว่าผู้ที่ไม่เคยฉีด

อาการของ Long COVID ที่พบบ่อย

ระบบหายใจ

1. ไอเรื้อรัง
2. หายใจลำบาก
3. แน่นหน้าอก

ระบบประสาทและสมอง

1. สมองเบลอ (brain fog)
2. ความจำสั้นลง
3. นอนไม่หลับ

ระบบหัวใจและหลอดเลือด

1. ใจสั่น
2. เจ็บหน้าอก
3. ความดันโลหิตไม่คงที่

ระบบทางเดินอาหาร

1. คลื่นไส้
2. ท้องเสีย
3. เบื่ออาหาร

วิธีวินิจฉัยและการติดตามอาการ

การซักประวัติ

แพทย์จะสอบถามเกี่ยวกับช่วงเวลาที่ติดเชื้อ อาการก่อนและหลังหาย รวมถึงผลตรวจต่าง ๆ

การตรวจร่างกาย

เช่น ตรวจสมรรถภาพปอด หัวใจ ความดันโลหิต และระบบประสาท

การประเมินสมรรถภาพเพิ่มเติม

อาจรวมถึงการตรวจเลือด CT scan X-ray ปอด หรือคลื่นหัวใจ (EKG)

การรักษา Long COVID

การใช้ยา

เช่น ยาแก้ไอ ยานอนหลับ ยาคลายเครียด ยาลดการอักเสบหรือภูมิคุ้มกันผิดปกติ

กายภาพบำบัด

ช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพ เช่น การฝึกหายใจ ยืดกล้ามเนื้อ และออกกำลังกายเบา ๆ

การดูแลแบบองค์รวม

รวมถึงด้านจิตใจ โภชนาการ และการสนับสนุนจากครอบครัว

การฟื้นฟูสุขภาพหลัง Long COVID

โภชนาการและการพักผ่อน

1. รับประทานอาหารครบ 5 หมู่
2. ดื่มน้ำมากกว่า 2 ลิตร/วัน
3. นอนหลับอย่างมีคุณภาพ

การออกกำลังกาย

เริ่มจากกิจกรรมเบา เช่น เดิน ยืดเหยียด ค่อย ๆ เพิ่มความหนักตามความสามารถ

สุขภาพจิตใจ

ควรฝึกสมาธิ หรือพูดคุยกับนักจิตวิทยาหากรู้สึกเครียด

ป้องกัน Long COVID อย่างไร

วัคซีนยังสำคัญ

ช่วยลดความรุนแรงของโรคและลดโอกาสเกิด Long COVID ได้มากกว่า 50%

ปฏิบัติตัวเมื่อเป็นโควิด

1. พักผ่อนให้เพียงพอ
2. ไม่หักโหมกลับไปทำงานเร็ว
3. สังเกตอาการหลังหายและเข้ารับการประเมินหากจำเป็น

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ Long COVID

1. Long COVID เกิดได้กับทุกคนไหม?

ใช่ แต่อัตราการเกิดต่างกันตามปัจจัยเสี่ยง

2. อาการจะหายเองได้ไหม?

บางรายอาการหายได้ภายในไม่กี่เดือน แต่บางรายอาจต้องรับการฟื้นฟูเฉพาะทาง

3. Long COVID อันตรายถึงชีวิตหรือไม่?

ส่วนใหญ่ไม่ถึงขั้นเสียชีวิต แต่กระทบต่อชีวิตประจำวัน

4. ควรไปพบแพทย์เมื่อไหร่?

หากอาการยังอยู่หลังหายป่วยเกิน 4 สัปดาห์ ควรเข้ารับการประเมิน

5. เด็กสามารถเป็น Long COVID ได้หรือไม่?

เป็นได้ แต่อาการโดยมากเบากว่าผู้ใหญ่

6. Long COVID รักษาหายขาดหรือไม่?

สามารถควบคุมและฟื้นฟูได้ แม้ยังไม่มีวิธีรักษาหายขาด

Long COVID คือภาวะอาการหลังโควิดที่ส่งผลต่อหลายระบบในร่างกาย แม้ผู้ป่วยจะหายจากเชื้อแล้วก็ตาม การป้องกันที่ดีที่สุดคือการฉีดวัคซีน การฟื้นฟูหลังการติดเชื้อ และการดูแลสุขภาพอย่างครบวงจร

อ้างอิง: องค์การอนามัยโลก WHO