ภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ หรือ PCOS (Polycystic ovary syndrome) เป็นความผิดปกติของต่อมไร้ท่อ หรือ ระบบฮอร์โมน มีลักษณะคือ พบถุงน้ำหลายใบภายในรังไข่ และมีอาการแสดงของโรคแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล โดยภาวะนี้ถือเป็นสาเหตุหนึ่งของภาวะมีบุตรยากในเพศหญิง รวมถึงทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะครรภ์เป็นพิษ การคลอดก่อนกำหนด และการเป็นเบาหวานระหว่างตั้งครรภ์อีกด้วย
ปัจจุบันยังไม่ทราบถึงสาเหตุที่แท้จริงของการเกิดภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ แต่อาจอธิบายสาเหตุจากอาการผิดปกติที่พบได้ ดังนี้
คือภาวะที่ผู้หญิงมีฮอร์โมนแอนโดรเจน (ฮอร์โมนเพศชาย) มากเกิน ทำให้แสดงลักษณะคล้ายกับเพศชาย ได้แก่ ขนขึ้นเยอะ (บริเวณหน้าอก หลัง ริมฝีปาก ต้นแขน ต้นขา) เป็นสิว ผิวมัน ศีรษะล้าน และมีกล้ามเนื้อเหมือนเพศชาย ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้มาพบแพทย์มากที่สุด
ภาวะดื้อต่ออินซูลินจะมีอาการคล้ายกับโรคเบาหวานชนิดที่ 2 กล่าวคือ เมื่อร่างกายตอบสนองต่ออินซูลินลดลง น้ำตาลในเลือดจึงสูง ทำให้ร่างกายผลิตอินซูลินออกมามากขึ้น เมื่อระดับอินซูลินในร่างกายสูงกว่าปกติจะส่งผลให้รังไข่ถูกกระตุ้นและผลิตฮอร์โมนเทสโทสเทอโรนออกมามากเกินไป ซึ่งจะไปรบกวนการตกไข่และทำให้ประจำเดือนมาไม่ปกติ นอกจากนี้ ภาวะดื้อต่ออินซูลินยังเป็นสาเหตุให้น้ำหนักเพิ่มขึ้น เกิดการสะสมไขมัน เสี่ยงต่อการเกิดโรคอ้วนอีกด้วย
มีการศึกษาที่แสดงให้เห็นว่า บางครอบครัวที่มารดามีภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ ลูกสาวก็จะมีภาวะนี้ด้วย แต่ปัจจุบันก็ยังไม่มีการศึกษาที่แน่ชัดว่าภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบสามารถถ่ายทอดทางพันธุกรรมได้
อาการแสดงของภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบ จะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ซึ่งเป็นผลมาจาก 2 ปัจจัยหลัก คือ ภาวะฮอร์โมนเพศชายสูงและภาวะดื้อต่ออินซูลิน
การตรวจวินิจฉัยภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบนั้นยังไม่มีเกณฑ์ที่แน่ชัด แต่แพทย์จะใช้ข้อมูลจากการซักประวัติผู้ป่วยอย่างละเอียด ประกอบกับการตรวจร่างกายซึ่งได้แก่
ตรวจเช็คภายใน (Pelvic exam)
อัลตร้าซาวน์ (Ultrasound) เป็นการตรวจสอบโดยใช้คลื่นเสียงความถี่สูงเพื่อแสดงภาพของอวัยวะภายในว่ามีความผิดปกติของขนาดหรือไม่
การตรวจเลือด เพื่อวัดระดับของฮอร์โมนเพศ ระดับน้ำตาลในเลือด รวมถึงตรวจวัดระดับไขมันในเลือด
เนื่องจากภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบมีความความเกี่ยวข้องกับระดับฮอร์โมนที่ผิดปกติ การได้รับยาฮอร์โมนที่เหมาะสม ร่วมกับการรักษาสาเหตุอื่นๆ ภายใต้การดูแลของแพทย์ จะช่วยให้อาการของภาวะถุงน้ำในรังไข่หลายใบดีขึ้นได้